Her alanda çok hızlı değişim ve gelişmelerin gerçekleşmekte olduğu bugünlerde, işletmelerin ayakta kalıp varlıklarını sürdürebilmeleri için kaynakları, hedefleri ve çevresel şartlar ile uyum içerisinde olması gerekmektedir. Bu nedenle işletmeler, eskisinden daha fazla stratejik düşünmekte, stratejik plan yapma ve stratejik kararlar alma faaliyetlerine daha fazla önem vermektedir. Bu yazımızda işletmelerin geleceğin belirsizliklerini en aza indirmesine ve sürdürülebilir rekabet üstünlüğü sağlamasına katkıda bulunmak amacıyla adım adım stratejik plan hazırlama rehberi paylaşıyoruz…
Asıl konuya geçmeden önce “Stratejik plan” kavramını, özelliklerini ve amaçlarını açıklamakta fayda var. Gelin birlikte inceleyelim.
Stratejik planlama, bir işletmenin amaçlarına ve hedeflerine ulaşması için işletmenin üst yönetimi tarafından felsefesi ve misyonunun belirlenmesi, amaçların saptanması ve stratejinin seçilmesine ilişkin kararların verilmesi olarak tanımlanabilir. Diğer bir deyişle, stratejik planlama, işletmenin şu anda bulunduğu noktadan bulunmayı arzu ettiği noktaya varmasını sağlayan amaçların toplamıdır. Kısaca, stratejik planlama, yarına sahip olabilmek için bugün ne yapılması gerektiğine karar vermektir denilebilir.
Yazının girişinde de ifade ettiğimiz gibi, değişimin evrensel bir nitelik kazanması, teknolojik gelişmeler, rekabetin artması ve demokratikleşme stratejik planlamanın önem kazanmasında etkili olan en temel etkenlerdir.
Stratejik plan, üst düzey yöneticiler için kısa bir fihrist niteliğindedir. Performans değerlendirmesi yapmak, kriterleri belirlemek ve kurumsal başarıyı sağlamada birçok şeyi kolaylaştırmak açısından oldukça önemlidir.
Bu yazıda stratejik planlama süreci için durum analizi, misyon ve ilkeler, vizyon, stratejik amaçlar ve hedefler, faaliyetler ve projeler, izleme, değerlendirme ve performans ölçümü bileşenleri tercih edilmiştir. Aşağıdaki şekilde stratejik planlama süreci gösterilmiştir:
Durum analizi, işletmenin “Neredeyiz?” sorusunu cevaplaması için yapılmaktadır. Durum analizi kısaca, planlanan projeyle ilgili mevcut durumun ayrıntılı bir listesi niteliğindedir.
Durum analizinde;
Misyon, kısaca, bir işletmenin amacı hakkındaki beyanına verilen addır. Başka bir tanımla, misyon, bir örgütün kesin olarak ne yaptığının açıklanmasıdır.
Misyon; işletmenin başarısını artırmanın ve stratejik planlamanın etkili olmasının başlangıç noktasını oluşturan, örgütün stratejisinden önce belirlenmesi gereken ve stratejiyi daha somut hale getirerek uygulamasına yardımcı olan en önemli kavramdır.
İlkeler (temel değerler), bir işletmenin temel inançlarıdır. İşletmeye tarafsızlık ve tutarlılık katarak üst düzey yöneticilerin davranışlarını netleştirir. Şeffaflık, eşitlik, katılımcılık, ahlaki değerler ve kalite anlayışı ilkelere örnek verilebilir.
Vizyon, kısaca, hayali kurulan ve başarmak istenen şeyin ifade şeklidir. İşletmenin gelecekte ulaşmak/varmak istediği noktanın resmidir de diyebiliriz. Vizyon, işletmenin “Nereye ulaşmak istiyoruz?” sorusuna verdiği cevaptır. Vizyon, işletmenin çabalarıyla oluşur ve en güçlü motivasyon aracıdır.
Stratejik amaç, bir işletmenin misyonunu nasıl yerine getireceğini ve vizyonuna nasıl ulaşacağını ifade eden amaçlardır. Bu amaçlar işletmenin stratejik yönünü belirlemektedir.
Hedefler, belirlenen stratejik amaçların gerçekleştirilmesi için gereken alt amaçlardır. Stratejik amacın gerçekçi olup olmadığının anlaşılmasında oldukça yararlıdır. İşletmenin “Nerede olmak istiyoruz?” sorusuna verdiği cevaplar hedefleri oluşturur. Hedefler belirgin, ölçülebilir, ulaşılabilir, süreli ve bütçe süreci ile uyumlu olmalıdır.
Faaliyet, mevcut durumu değiştirme veya daha ileriye taşıma amacıyla bulunulan eylemlere verilen isimdir. Faaliyetler ve projeler stratejik planlama sürecinin “Hedefe nasıl ulaşacağız?” bölümünü oluşturur.
Faaliyetler ve projeler, stratejik planın hayata geçirilmesinde kullanılan adımların ve stratejilerin ayrıntılı bir listesidir.
İzleme, faaliyetlerin gelişimini gözden geçirmek, belirli periyotlarla raporlamak ve takip etmek sürecidir. İzleme, stratejik yönetim sürecinin önemli bir aşamasını oluşturur.
İzleme, aynı zamanda, yönetime de yardımcı olan bir süreçtir. İzlemede raporlar, iletişim kanalları kullanılır ve kaynaklar, faaliyetler ve çıktılar üzerine yoğunlaşılır.
Değerlendirme, bir işin, yapıtın ya da düşüncenin ne kadar başarılı olduğuyla ilgili karar açıklamaktır. Dolayısıyla değerlendirmeden söz edebilmek için ortada bir ürün, yapıt ya da düşünce olmalıdır. Performans ölçümü, uygulama sonuçlarının performans göstergeleri kullanılarak ölçülmesidir.
Performans ölçümü ve değerlendirmesi ise gerçekleşen uygulama sonuçlarının belirlenen stratejik amaç ve hedeflerle ne ölçüde örtüştüğünün ortaya konulmasıdır. Aynı zamanda stratejik planlama sürecinin “Başarımızı nasıl takip eder ve değerlendiririz?” kısmında yer alır.
Görüldüğü üzere, işletmelerin ayakta kalabilmesi ve başarılı olması için değişimleri, bu değişimlerin getireceği sonuçları önceden tahmin etmesi, fırsat ve tehditleri de iyi değerlendirmesi gerekmektedir. Dolayısıyla işletmelerin stratejik planlama yapması kaçınılmaz hale gelmiştir. Çünkü stratejik planlama yapmadan işletmelerin rekabet üstünlüğü sağlaması ve konumlarını koruyabilmesi söz konusu değildir. Siz de bu değişim sürecinde geride kalmamak ve işletmenizin gelişmesine katkıda bulunmak istiyorsanız yukarıda paylaştığımız “Stratejik Planlama Süreci”ni adım adım takip etmeli, hiçbir aşamayı gözden kaçırmamalısınız.
