İşletmeler, insan kaynaklarında sürekli gelişen değişim trendlerine ayak uydurmak ve performans, karlılık, verim düşüklüğüyle karşılaşmamak için eğitim programlarına daha çok önem vermeye başlamışlardır. İşletmelerde bu amaçlar doğrultusunda birçok yöntem kullanılmaktadır. Bu yöntemlerden biri de işletmeye yeni giren veya bölüm değiştiren çalışanlara işe başlamadan önce ya da ilk işe girdiği günlerde uygulanan oryantasyon (işe alıştırma) eğitimidir.

Oryantasyon Eğitimi

Yazının girişinde de ifade ettiğimiz gibi oryantasyon eğitimi, işletmede yeni işe başlamış veya herhangi bir nedenden dolayı bölüm değiştirmiş olan çalışanların işletmeye veya birime uyum süreçlerini kolaylaştırmak amacıyla uygulanan eğitim programlarıdır. Dolayısıyla bu eğitim programı; işin gerektirdiği tutum ve bilgilerin edinilmesi, düşünsel ve bedensel becerilerin kazandırılması ve bu şekilde çalışanın en kısa zamanda işe uyum sağlaması amaçlarını kapsamaktadır. Oryantasyon eğitimi işletmelerin mevcut düzenlerinin devamlılığına katkı sağladığı gibi organizasyonel gelişmelerinde de önemli rol oynamaktadır.

Oryantasyon eğitimi, hem yönetici pozisyonunda işe alınan personele hem de yönetici olmayan personele uygulanabilmektedir. Bu iki personelin eğitim faaliyetleri ise içerik ve gereksinimler açısından farklılık gösterebilir. Oryantasyon dönemi, personellerin işletmeyi ve ekip arkadaşlarını tanıması için ayrılan bir süredir. Çalışanlar, çalışacakları ortama ve mesai arkadaşlarına ne kadar çabuk alışırsa işletme içindeki üretkenliği ve verimliliği de o kadar çabuk kendini gösterecektir. Oryantasyon eğitiminin süresi işin yapısına ve personelin özelliklerine göre 2 hafta ile 6 ay arasında değişebilmektedir.

Oryantasyon Eğitiminin Hedefleri

• İşe yeni alınan personellere işletme politikaları, işletmenin organizasyonel yapısı, üretim/hizmet konusu ve süreci, sosyal haklar ve sorumluluklar, yükselme olanakları, iş koşulları, iş güvenliği tedbirleri vb. konularda bilgiler vermek
• Çalışanın işe ve işletmeye yabancılaşmasını önleyerek sosyal kaynaşmayı sağlamak
• Çalışanların işe uyumunu sağlayarak işgücü devir oranını azaltmak
• Belirsizlik ve bilgisizlikten doğan şikayet ve yakınmaları önlemek
• Çalışanların belirsizlik ve bilgisizlik nedeniyle deneme – yanılma yöntemiyle öğrenmeye çalışmalarına, kuralları bozmalarına ve mevcut düzeni altüst etmelerine engel olmak olarak sıralanabilir.

Oryantasyon Eğitiminde Kullanılan Yöntemler

Oryantasyon eğitiminde kullanılacak olan yöntemi belirlemede pek çok faktör etkili olmaktadır. Bunlar; eğitime alınacak kişi sayısı, eğitimde verilecek bilgilerin niteliği, eğitime alınacak yeni çalışanların pozisyonları, işletmenin mali durumu, insan kaynakları politikaları, eğitimin süresi ve eğitimden sorumlu kişilerin özellikleri şeklinde sıralanabilir. Bu faktörlerin dikkate alınmasından sonra kullanılacak yöntemin birden çok duyu organına hitap etmesi gerekmektedir. Bu sayede öğrenme hızlı ve kalıcı olacaktır. Oryantasyon eğitimlerinde genellikle kullanılacak yöntemler şunlardır:

• Anlatma yöntemi
• İşletmeyi tanıtıcı yayınlar
• Tartışmalı konferanslar ve açık oturumlar
• Grup yöntemi
• Görsel ve işitsel teknikler
• Örnek olay inceleme metodu
• İşletme içi gezi ve gözlemler
• İş arkadaşı yöntemi
• Astlarla yapılan görüşmeler

Oryantasyon Eğitiminin İçeriği

Oryantasyon eğitimi şu konuları kapsayabilir: İşletmenin tarihçesi, işletme ürünlerinin/hizmetleri, organizasyon şeması ve bölümler, işletme kültürü, değerler, işletmenin vizyonu, ücret sistemi ve prosedürü, ödüllendirme, bireysel öneri sistemi, sağlık hizmetleri, güvenlik bilgileri, yangın çıkışları, acil çıkışlar ve ilk yardım yeri, izin prosedürleri, çalışma saatleri, dinlenme araları, yemek saatleri ve iş koşulları, telefon ve bilgisayar sistemi, ulaşım imkanları, otopark yeri ve servis aracının güzergahı, disiplin prosedürü vb.

Aşağıdaki tabloda oryantasyon eğitiminde yer alması gereken bilgiler gösterilmiştir.

Tablo 1: Oryantasyon Eğitiminde Yer Alması Gereken Bilgiler

Kaynak: Topaloğlu, M., ve Sökmen, A.  “İşe Alıştırma (Oryantasyon) Eğitiminin Etkinliği ve İşgören Performansı İlişkisi: Ankara’da Bir Uygulama” Gazi Üniversitesi, Ticaret ve Turizm Fakültesi Dergisi, (2003): 126-151.

Oryantasyon Eğitiminin Faydaları

• İş kazalarını önler
• Kuruma olan bağlılık artar
• Çalışanların verimliliği artar
• İşlerin daha kısa sürede bitmesi sağlanır
• İşletme performansını artırır.
• Karlılık ve rekabet düzeyi artar
• Çalışanların kendi kapasitesi içerisinde yüksek performans göstermesi sağlanır
• Çalışan kendini güvende hisseder ve işe yatkınlığı artar

Yeni işe başlayacak çalışanın oryantasyon eğitimi almasında aşağıda boyutlar da önem kazanır.

• Çalışma yerinin hazırlanması (çalışma masası, dolap vb.)
• Bilgisayarın hazırlanması ve gerekli programların yüklenmesi, genel kullanım bağlantısının (network girişi) yapılması
• E-mail adresinin tahsis edilmesi, telefon numarasının belirlenmesi (dahili hat), kartvizit basılması
• Servis güzergahının ayarlanması ve ilgili işlemlerin tamamlanması
• Yeni çalışanın tüm şirkete duyurulması (pano, tanıştırma veya intranet yolu ile)